Stel een kind van 11 gaat op tennis en de eerste lessen verlopen moeizaam. Het kind ziet dat anderen het beter kunnen dan hij. Het ene kind zegt dan wellicht na een aantal lessen: “Ik ga niet meer naar die stomme training. Iedereen slaat de bal harder over het net dan ik.” Terwijl het andere kind in dezelfde situatie zegt: “Wow, tennis is een leuke sport! Vorige keer sloeg ik de bal maar één keer over het net. Maar vandaag lukte dat al tien keer. Ik ga nog meer oefenen zodat ik beter word.’

Verschillen in mindset

Volgens Bart Heuvingh, onder meer bewegingswetenschapper en topsportbegeleider, heeft het kind in het eerste voorbeeld een statische mindset. Het denkt dat zijn tennistalent vaststaat en dus niet te veranderen is. Waarom zou het dan meer gaan oefenen? Het kind in het tweede voorbeeld heeft een groeimindset. Het weet dat het zijn tennistalent kan veranderen. Dat het kind nog niet zo goed is als leeftijdsgenootjes maakt hem weinig uit.
De theorie van mindsets is ontwikkeld door Carol S. Dweck, een Amerikaanse psychologe. Zij vroeg zich af waarom sommige mensen succesvol worden en anderen niet. Zij ontdekte dat dit te maken heeft met het feit dat sommige mensen doorzetten bij tegenslag, terwijl andere hulpeloos reageren.

Latere leeftijd

Heuvingh begeleidt (jeugdige) topsporters, maar ook medewerkers in organisaties, om van een statische naar een groeimindset te gaan. ‘Bij kinderen en jongeren is dat veel makkelijker’ erkent hij. ‘Ik geef ook workshops aan ouders over hoe ze een groeimindset bij hun kind kunnen stimuleren.’
Het brein van volwassenen is minder plastisch. Patronen en gewoontes zijn dieper ingesleten en moeilijker te veranderen. Heuvingh: ‘Maar het is zeker mogelijk om nog resultaten te bereiken op latere leeftijd. Ook dan zijn er nog veranderingen mogelijk.’

Bewustwording en herkenning

Hoe ga je van een statische naar een groeimindset? Volgens Heuvingh is bewustwording en bij jezelf herkennen wanneer je in een statische of een groeimindset verkeert een eerste stap. Hoe ga je bijvoorbeeld om met kritiek? Zie je dat als een aanval en word je boos? Zoek je excuses om de uitspraken te weerleggen? Of zie je feedback als bruikbaar? Denk je: wat fijn dat deze persoon mij wil helpen om me nog verder te ontwikkelen? Immers: als je niets met de feedback doet, loop je later weer tegen hetzelfde aan. Heuvingh: ‘Vanuit het herkennen, ga je het begrijpen en daarna veranderen. En bedenken: wat zou het opleveren als je vanuit de groeimindset zou denken en doen?’

Leerdoelen stellen

Verder is het belangrijk om leerdoelen te stellen. Dus wat wil je leren? Dat is iets anders dan resultaten benoemen, waarschuwt Heuvingh. ‘Een resultaat is bijvoorbeeld betere zorg willen leveren. Terwijl leerdoelen aangeven hoe je dat dan doet. Bijvoorbeeld meer samenwerken en communiceren. Of bepaalde medische handelingen beter leren uitvoeren. Dat wil niet zeggen dat je geen resultaatdoelen mag hebben’ vervolgt hij. ‘Zet ze vooral als stip op de horizon. Maar als je een groeimindset wilt stimuleren, focus dan op die leerdoelen. Op die manier kunnen mensen zich ontwikkelen.’

Niet alleen aanleg

Talent is niet (alleen) aangeboren, volgens Heuvingh. Natuurlijk hebben sommige mensen een wiskunde- of een talenknobbel, waardoor ze van nature bepaalde dingen makkelijker leren. Maar om echt goed ergens in te worden, is altijd oefening en training nodig, meent hij. ‘Dat je aanleg nodig hebt om bepaalde dingen te doen, is zeker te niet ontkennen. Maar in een statische mindset blijf je je alleen maar richten op aanleg. En blijf je er in vastzitten: “Ja, ik ben nu eenmaal zo. Ik kan me niet concentreren.” En andersom kan het ook. Dat je denkt: ik ben gewoon die fantastische salespersoon, ik heb geen trainingen nodig. Heuvingh: ‘Ook dan stopt je ontwikkeling. En word je mogelijk ingehaald door iemand die wel verder leert.’

Toppers als rolmodel

De ontwikkeling van toppers laten zien, is een andere manier om de groeimindset te stimuleren. ‘Dan denk ik aan een topvoetballer als Robin van Persie’ zegt Heuvingh. ‘Laat jonge talentvolle voetballers zien dat hij veel inzet heeft moeten tonen om te komen waar hij nu is. En dat hij ook fouten heeft gemaakt. Dan begrijp je hoe iemand op die plek gekomen is.’ Verder is het belangrijk om je omgeving mee te nemen in je plan. Als je naasten en collega’s niet op de hoogte zijn, kunnen die een belemmerende rol spelen, meent Heuvingh. ‘Zo kan de omgeving zeggen: “Ik denk niet dat je dat kan.” Of: “Zou je dat wel doen?”’

Anderen stimuleren

Duidelijk is dat je bij jezelf een groeimindset kunt ontwikkelen. Maar hoe stimuleer je anderen, je medewerkers, bijvoorbeeld, om van een statische naar een groeimindset te gaan? De theorie uitleggen en mensen bewust maken van hoe het werkt, is een eerste stap, volgens Heuvingh. ‘En ga dan een aantal van deze principes toepassen. Die zorgen ervoor dat de theorie gaat leven in de dagelijkste praktijk. Geloof in groei en ontwikkel je talent. Kijk vooral naar wat mensen wel kunnen en niet naar wat iemand niet kan. Niet alleen bij medewerkers maar ook bij patiënten en cliënten.’

Gebruikte bron: SportMindset.nl – De basis voor talentontwikkeling

Geschreven door: Sigrid Starremans.

Meer over opleiden & ontwikkelen in de zorg? Bekijk ons kenniscentrum voor opleiden & ontwikkelen.

Artikelen over opleiden & ontwikkelen in de zorg in jouw mailbox? Meld aan voor onze nieuwsbrief voor leerhuizen in de zorg of kies voor de nieuwsbrief van Zorgonderwijsvernieuwers.