Zijn YouTube-video’s zijn inmiddels goed voor ruim 3 miljoen views. Toch vindt ‘Meneer Megens’ niet dat iedere docent nu filmpjes moet gaan maken. ‘Wel is het goed om de mogelijkheden van hybride onderwijs te kennen én te benutten.’

De eerste coronagolf zag docent rekenen en economie terug in een toename van kijkers van zijn YouTube-kanaal Meneer Megens. ‘Ouders die thuisonderwijs moesten geven vonden mijn video’s, maar ook leraren in het basisonderwijs die op zoek waren naar goede uitleg of voorbeelden en kinderen op de middelbare school. En ook verpleegkundigen spreken me regelmatig aan op congressen waar ik workshops over onder andere verpleegkundig rekenen geef. Dan krijg ik te horen: ‘Dankzij u heb ik mijn examen gehaald!’ Of: ‘Goh, u bestaat echt!’’

Fouten voorkomen
Al sinds 2013 maakt Megens YouTube-filmpjes over rekenen. ‘Vanaf dat ik in 2010 lesgeef op het ROC en merk ik hoeveel angst er voor rekenen bestaat. Soms zaten mensen te huilen in de klas. Maar een verpleegkundige moet het wél kunnen. Fouten bij medicatie kunnen namelijk ernstige gevolgen hebben. Met de filmpjes wilde ik helpen om dingen uit te leggen en het aantal voorkombare fouten in de zorg terug te brengen naar nul’, vertelt hij over zijn drijfveer. ‘Maar inmiddels is hybride lesgeven eigenlijk niet meer weg te denken in het beroeps- en hoger onderwijs.’

Dat betekent heus niet dat elke docent een eigen YouTube-kanaal moet beginnen. ‘Welnee’, lacht de rekendocent met zijn sympathieke Brabants accent. ‘We hoeven niet allemaal hetzelfde te doen of hetzelfde wiel uit te vinden. Je kunt prima verwijzen naar al bestaande bronnen. Online lesgeven kost overigens ook energie omdat je minder interactie hebt. Daarom is het goed om als docent te weten wat hybride onderwijs je kan bieden en hoe je de mogelijkheden ten volle kunt benutten.’

Instructievideo
Een goede investering is om bijvoorbeeld zelf een instructievideo op te nemen. ‘Dat kan je veel energie besparen’, legt Megens uit. ‘Sommige studenten vinden het namelijk fijn om zo’n video een paar keer te bekijken, of de video terug te kunnen kijken omdat ze ziek of afwezig zijn geweest bij de les. Anderen zijn juist vlotter en vinden het prettig om met instructievideo’s sneller door de stof te kunnen gaan. Bovendien houd jij op die manier ruimte om maatwerk te leveren, omdat je de instructie maar één keer hoeft te geven. Tijdens de les kun je dan vragen behandelen, in  discussie gaan of dieper op bepaalde elementen ingaan.’

Iets blauws

Wie een online les geeft, moet vooraf nadenken over het inzetten van specifieke werkvormen in te zetten die bijdragen aan het onderhouden van de relatie, voldoende interactie en kennisoverdracht. ‘Gebruik de eerste vijf tot tien minuten van de les om kennis te maken met elkaar, zodat iedereen zich gehoord en gezien voelt. Een werkvorm die ik graag inzet, is om de studenten allemaal binnen één minuut een voorwerp te laten pakken. Bijvoorbeeld iets blauws of iets dat iets zegt over je stemming. Vervolgens mag iedereen het voor de camera houden en er kort iets over vertellen.’

Rad van Fortuin
Maar ook tijdens de les zijn er allerlei manieren om interactie in de groep te krijgen. ‘Zo kun je een student een beurt geven, bijvoorbeeld door een vraag te stellen of door een filmpje te stoppen en te vragen wat je student nu zou doen. Met een tool als wheelofnames.com ontstaat er een soort Rad van Fortuin: alle namen van de studenten staan daarop en je laat het rad draaien als je een vraag stelt. Dat maakt het ook spannender voor de studenten.’

Online brainstormen
Een andere tool die Megens graag gebruikt is Padlet.com, een digitaal prikbord waarop je met studenten kunt samenwerken. Megens: ‘Iedereen kan er teksten, afbeeldingen en links op zetten, die er dan opstaan als een post-it. Zo kun je studenten bijvoorbeeld laten brainstormen rondom een bepaald thema, of in groepjes informatie laten verzamelen voor een opdracht. Ook kunnen studenten er tijdens een online les ook vragen op zetten. Deze vorm is net wat interactiever dan een gewone chat, omdat andere studenten ook weer kunnen reageren op de vraag.’

Verrassende werkvormen
Het werken in subgroepen kan helpen om meer interactie te krijgen tussen studenten onderling. ‘Draai de rollen eens om en laat studenten iets presenteren. Hiervoor moeten ze samenwerken. Dat levert vaak leuke gesprekken op en het is een goed leermoment’, is de ervaring van Megens. ‘Maar je kunt ook denken aan het samen nabespreken van een video door je studenten vooraf al een vraag erover mee te geven. Of aan een kennisquiz waarin studenten het tegen elkaar – individueel of in groepjes – opnemen. En zo zijn er nog veel meer werkvormen te bedenken.’

Blijven bewegen
Hoe interactief ook: staren naar een scherm kan eerder zorgen voor een ‘inzakmoment’. Af en toe de groep in beweging brengen is daar een goede remedie tegen, merkt Megens. ‘Overigens hebben veel studenten ook baat van de rustiger thuisomgeving: minder prikkels geven hen juist een betere focus. Maar je moet ze dan af en toe wel even opschudden met een energizer. Zo kun je de groep bijvoorbeeld vragen om allemaal een voorwerp van buiten te pakken, zodat iedereen even in de frisse lucht komt. Zelf vind ik het ook leuk om aan het einde van de les een fitness-oefening van een paar minuten te doen. Een succes is altijd om de schouders even los te maken, de armen een paar keer de lucht in te doen en uiteindelijk af te sluiten door ze ‘uit’ te zwaaien.’

Volop kansen
Is hybride onderwijs nu al de maat? ‘Nee’, vindt Dirk Megens. ‘Je moet inschatten of het past bij je doelgroep: heeft iedereen toegang tot apparatuur en een rustige werkplek? Als dat niet zo is, kan de kansenongelijkheid juist toenemen en moet je je afvragen of hybride onderwijs bijdraagt. Maar in het algemeen hebben we gezien dat scholen snel mee kunnen in de verandering. Wel is en blijft de leraar cruciaal. Die moet de basis kennen van een goede les met elementen als een goede relatie opbouwen, kennis overdragen en voldoende interactie houden, én weten te vertalen naar online en hybride werkvormen. Kun je dat, dan biedt hybride onderwijs volop kansen voor jou en je studenten om het onderwijs leuker te maken en meer maatwerk te leveren.’

Tekst: Naomi van Esschoten