Pas geleden had Eric van ’t Zelfde een loodgieter over de vloer. Bij binnenkomst deed de vakman netjes zijn schoenen uit. ‘Bij een kop koffie vroeg ik waarom hij dat deed. Hij zei: ‘Ik weet dat als ik goed werk lever en me netjes gedraag, u mijn naam vanavond aan anderen doorgeeft.’ Ondertussen heeft hij, samen met twee jongens van zijn opleiding, een goedlopend eigen bedrijf met zelfs wachtlijsten. Hij wordt gewaardeerd, heeft plezier en verdient met zijn vmbo-achtergrond meer dan de gemiddelde hbo’er. Die boodschap geef ik mijn leerlingen en ouders graag mee.’
Edinburgh als inspiratie
Als kind gaat Eric van ’t Zelfde naar een basisschool in een arme buurt in Schiedam-Oost. Maar als zijn vader voor zijn werk naar Schotland moet, komt hij terecht op een hoog aangeschreven kostschool: ‘Deze Edinburgh Academy had voldoende middelen voor goede docenten, veel sport en buitenschoolse activiteiten. Deze vorming bracht me jaren later op het idee om een kostschool op te zetten voor kinderen met leerachterstanden in arme wijken.’
Benen op tafel
Na enkele banen als docent Engels werkt Van ’t Zelfde achtereenvolgens als teamleider, adjunct-directeur en de laatste jaren als directeur en schoolleider. ‘In mijn eerste baan in de Schilderswijk was een goed docententeam aanwezig. Daar heb ik veel van geleerd. Onder meer dat je steeds iets moet verzinnen dat de rest nog niet heeft. En dat je daar ruimte voor nemen. Zo denk ik zeker één keer per week een uur met mijn benen op het bureau na over wat nú logisch is om te doen.’
Droeftoeters
Gaat dat niet koste van onderwijstijd? ‘Onderwijstijd is geen garantie voor succes’, vindt Van ‘t Zelfde. ‘Nadenken over hoe het beter kan, wél. Ook een houthakker moet af en toe zijn bijl scherpen. Dus als ik een plan heb, nodig ik docenten uit voor een lunch met kroketten om samen te bedenken hoe we het aan kunnen pakken. Overigens is niet iedereen welkom: mensen die waken voor valkuilen en constructieve feedback geven wel, maar geen negatieve droeftoeters en beroepssaboteurs. Dat levert niets op, en met draagvlak heb ik niets.’
Perspectief bieden
Dat zijn aanpak vruchten afwerpt, is bekend. Zo is bekend dat hij het Rotterdamse Hugo de Groot transformeerde van één van de slechtste tot één van de beste middelbare scholen en was hij directeur van het veelbekeken programma Dreamschool. En ook in zijn huidige baan, als schoolleider van vmbo-college De Brink in Laren, zit hij niet stil. ‘Dat dorp klinkt natuurlijk chic, maar de leerlingen komen uit de hele regio en hebben het lang niet allemaal goed. Mijn uitdaging is om hen een succesvolle toekomst te bieden. Dat is voor mij de definitie van goed onderwijs.’
Springen om vmbo’ers
Ondertussen zijn de eerste successen in de maak. Zo werkt de horeca-afdeling samen met de bekende chef-kok Ron Blaauw. ‘Daar slaan leerlingen op aan. Bovendien biedt Ron goede koks een baan aan. Dat vind ik perspectief bieden.’ Ook de opleidingen BWI (Bouwen, Wonen, Interieur) en PIE (Produceren, Installeren en Energie) gaan momenteel onder zijn leiding landelijk op de schop. ‘Dat waren oubollige opleidingen. Nu leiden we op in nieuwe technieken en duurzaamheid. Daar zit de arbeidsmarkt om te springen. In mijn optiek is het vmbo de kurk waar de samenleving op drijft, maar dan moet je leerlingen wel echt perspectief bieden.’
Leiderschap
In de opleidingen nieuwe stijl is daarom niet alleen aandacht voor vakmanschap, maar ook voor ‘buurmanschap’ en ondernemerschap. ‘We hebben het in lessen ook over hoe je je gedraagt in de maatschappij of als je bij een klant binnenstapt. Verder krijgen leerlingen onderwijs in bedrijfseconomie, zodat ze kunnen starten als zelfstandige. Maar: zonder relatie geen prestatie, waarschuwt Eric Van ’t Zelfde. ‘Je hebt niets aan docenten die een curriculum afdraaien, je hebt mensen nodig die plezier hebben in hun werk. Succes in onderwijs begint met persoonlijk leiderschap: dat trekt ouders over de streep om voor hun kind op zijn 18e die eerste werkbus te kopen.’
tekst: Naomi van Esschoten
Ontdekken hoe je jezelf als docent of (praktijk)opleider steeds beter maakt vanuit persoonlijk leiderschap? Eric van ’t Zelfde is af en toe spreker op het congres Zorgonderwijsvernieuwers. Bekijk hier de actuele congres programma’s.
tekst: Naomi van Esschoten
