Waarom doelgericht lezen aanleren?
In het voortgezet en hoger onderwijs worden studenten dagelijks geconfronteerd met grote hoeveelheden studietekst. Veel studenten lezen lineair, raken snel afgeleid of begrijpen de kern onvoldoende. Door hen doelgericht lezen aan te leren, leren zij teksten benaderen met een duidelijk doel: vragen beantwoorden en informatie actief verwerken. Dit bevordert het inzicht én het leerresultaat.
Stap 1: Verkenning als basis
Tekststructuur herkennen
Moedig studenten aan eerst te kijken naar opbouw en vormgeving: koppen, tussenkopjes, vetgedrukte termen, illustraties, grafieken. Bespreek hoe deze elementen richting geven aan de inhoud en helpen bij het oriënteren.
Vragen vooraf opstellen
Vraag studenten: Wat wil je weten na het lezen? Laat ze vooraf concrete vragen noteren op basis van de titel of inleiding. Bijvoorbeeld: Wat is het kernidee van deze paragraaf? of Welke voorbeelden worden genoemd?.
💡 Docenttip: Laat studenten deze vragen visueel ordenen in een schema. Dit versterkt het overzicht en het eigenaarschap over het leerproces.
Stap 2: Actief lezen en informatie verwerken
Lees met een doel
Stimuleer studenten om per onderdeel (bijv. alinea, paragraaf of subhoofdstuk) te lezen. Laat hen zoeken naar antwoorden op hun eigen vragen. Benoem expliciet dat ze tijdens het lezen nieuwe vragen kunnen toevoegen.
Werken met visuele schema’s
Bespreek het nut van schema’s zoals mindmaps of stroomdiagrammen. Vraag studenten om per onderdeel de belangrijkste begrippen of inzichten te noteren en onderling te verbinden.
Tussentijdse reflectie
Geef studenten ruimte om te pauzeren bij moeilijke passages. Laat ze hardop uitleggen wat ze gelezen hebben. Dit helpt bij het verdiepen van het begrip.
Stap 3: Kritisch denken stimuleren
Analyse en interpretatie
Vraag: Wat bedoelt de auteur precies? Waar baseert hij zich op? Zijn er andere invalshoeken mogelijk? Laat studenten hoofd- en bijzaken onderscheiden en argumentatie beoordelen.
Abstracte begrippen concreet maken
Help studenten om abstracte leerstof om te zetten naar herkenbare voorbeelden. Laat ze situaties bedenken waarin de stof toepasbaar is, of laat ze op zoek gaan naar actualiteit die bij de inhoud past.
Stap 4: Samenvatten en terugblikken
Kernpunten verzamelen
Na elk onderdeel: laat studenten de hoofdgedachte in één zin samenvatten. Stimuleer herlezen van koppen en kernzinnen. Laat ze verbanden leggen tussen onderdelen: Hoe past dit in het geheel?
Gebruik van eigen woorden
Wijs op het belang van parafraseren. Door inhoud in eigen bewoordingen te noteren, toetsen studenten direct hun begrip.
Praktische tips voor studenten
- Lees in een rustige, prikkelarme omgeving.
- Scan eerst, lees daarna gericht.
- Vermijd het ‘meepraten’ in gedachten. Richt je op betekenis, niet op zinsstructuur.
- Gebruik kleur of symbolen om kernpunten aan te geven.
- Stop bij verlies van concentratie, herpak en ga verder met hernieuwde focus.
Informatie filteren en prioriteren
Leer studenten om niet alles te willen lezen. Laat ze kritisch selecteren op relevantie: wat draagt bij aan het leerdoel? Moedig hen aan om oppervlakkige passages sneller te lezen en zich te richten op de kern.
💡 Oefening in de klas: Laat studenten een tijdschrift of artikel analyseren op bruikbare vs. overbodige informatie.
Tot slot: integratie in het onderwijs
Doelgericht lezen is geen op zichzelf staande vaardigheid, maar verweven met vakinhoud en studievaardigheden. Door hier structureel aandacht aan te geven in lessen en opdrachten, bouwen studenten een duurzaam leessysteem op dat hun studiehouding versterkt.
