Inke Schaap, docent verpleegkunde en verpleegkundig specialist, hoort het wel vaker van collega’s: de student voldoet aan alle eisen, alle criteria zijn tijdens de stageperiode netjes afgevinkt. En toch, het is een soort fingerspitzengefühl, mist er iets. Al is er niet altijd een vinger op te leggen waar het precies om gaat.

Wat er van studenten verwacht wordt, is geformuleerd in beoordelingscriteria. ‘En die matchen grotendeels met wat het werk van ze vereist en wat ik zelf vind dat ze moeten weten’ licht Schaap toe. ‘En toch kunnen er dingen missen die niet in dat pakketje zitten. Het is een beetje hetzelfde als leren voor een toets’ vervolgt ze. ‘Natuurlijk moet de toets representatief zijn voor het vak. Maar soms leren studenten vooral voor de toets en niet zozeer om goed te worden in het vak.’

Spanningsveld

Met begeleiden en beoordelen betreed je eenzelfde spanningsveld, vindt Schaap. Werk je als docent toe naar een goede beoordeling? Of wil je een goede collega opleiden? En dat laatste staat misschien wel los van een goed ingevuld beoordelingsformulier.

Dat wat mist bij studenten, gaat vaak om een bepaalde attitude of manier van denken, een manier van omgaan met dingen. ‘Soms zijn de criteria ook niet zo duidelijk’ vervolgt Schaap. ‘Ze zijn vaak geformuleerd in didactische zinnen die praktisch zijn voor didactische doeleinden maar waar studenten zich ook van afvragen: wat betekent dat nou precies?’

Als voorbeeld noemt ze het criterium: maak op een adequate manier contact met de patiënt. ‘Maar wat is adequaat?’ vervolgt Schaap. ‘Dat gaat vaak om afstemmen en aanvoelen. Maar weet en begrijpt de student dat wel? Het is goed om dat met de student, maar ook met andere begeleiders, veel meer te concretiseren.’

Niet in stilte beoordelen

Om dit soort onduidelijke situaties te voorkomen, zou je de student veel meer kunnen meenemen in het leerproces, meent ze. Dat betekent dat stage- en werkplekbegeleiders de student niet meer in stilte beoordelen maar veel meer gezamenlijk dat proces aangaan. Zodat de leemtes die er zijn, dat wat  mogelijk mist, veel eerder aan de orde komen. Schaap noemt dat begeleidend beoordelen en beoordelend begeleiden, tevens de titel van de masterclass die ze op het Zorgonderwijs Vernieuwers Congres in april gaat geven.

Nieuwsgierigheid student

Het afwerken van vinkjes om aan criteria te voldoen, is nu vaak het doel geworden, volgens Schaap. ‘En daar moet je erg mee uitkijken. Want ze zijn alleen bedoeld als hulpmiddel bij de beoordeling.’ Ze adviseert om het accent van die criteria af te halen en als begeleider dichter bij de nieuwsgierigheid van de student te blijven. En vragen te stellen als: wat wil jij leren? Wat vind je belangrijk? Waar sta je en waar wil je naar toe? Zodat je als begeleider samen met de student ontdekt of het vak en/of de afdeling passen bij diegene. Of dat het misschien toch iets anders moet zijn. Schaap: ‘Dan kun je ook creatief omgaan met de beoordeling zodat die beoordeling echt ergens over gaat.’

Voortdurend feedbackproces

Begeleiden en beoordelen zouden geen tegengestelde uit elkaar getrokken principes meer moeten zijn. Maar geïntegreerde onderdelen in een voortdurend feedbackproces. Zowel begeleider als student zien op tegen beoordelingen, meent Schaap. We zouden daar niet meer zo bang voor moeten zijn, vindt ze, maar dat proces moeten zien als een zelfassessment. Schaap: ‘Die angst kun je verminderen door veel meer dat gesprek aan te gaan. Dat studenten dus met hun begeleider kunnen bespreken: “Vandaag heb ik dit en dat niet goed gedaan. Morgen wil ik het beter doen. Wat heb ik daarvoor nodig?” Of: “Vandaag heb ik dit goed gedaan. Dus dat ga ik morgen weer op die manier doen.”’

Congres

Op het congres geeft Schaap in een masterclass onder meer een presentatie over de rol van feedback in het leerproces en hoe dit op verschillende niveaus (taak, proces, zelfregulatie en persoonlijk) effectief kan worden ingezet. Ook praktische strategieën om studentgericht te begeleiden en te beoordelen komen aan de orde. Na een inleiding gaan de deelnemers in kleine groepjes zelf aan de slag met het vertalen van diverse stellingen naar de dagelijkse praktijk.