Wat is gamification?

Gamification staat voor het integreren van spelelementen in een niet-speelse omgeving, zoals een les. In het (primaire) onderwijs wordt dit al breed toegepast, van het verdienen van virtuele munten tot het gebruik van interactieve quizzen. Het doel is om de positieve effecten van spellen, zoals verhoogde motivatie en betrokkenheid, in het leerproces te integreren.

Voordelen en beperkingen van gamification

Motivatie en betrokkenheid
Onderzoek toont aan dat gamification vaak leidt tot meer motivatie en betrokkenheid bij studenten. Dit effect is vooral merkbaar bij studenten met concentratieproblemen. Voor hen kunnen spelelementen helpen om de focus te behouden tijdens het leren.

Leerprestaties
Hoewel het enthousiasme toeneemt, wijzen studies erop dat de leerresultaten niet altijd verbeteren. Alleen in specifieke gevallen, zoals bij oefenprogramma’s voor reken- en taalvaardigheden, zijn bescheiden positieve effecten gemeten.

Negatieve effecten
Naast voordelen zijn er ook risico’s. Spelelementen kunnen bijvoorbeeld competitiegedrag versterken, wat bij sommige studenten demotiverend werkt. Daarnaast is het belangrijk om zorgvuldig om te gaan met privacy en inclusiviteit in de gekozen tools en materialen.

Toepassing in de les: praktische tips

Kleine spelelementen
Je hoeft niet meteen een volledig spel te ontwikkelen. Denk aan eenvoudige toevoegingen zoals timers, naamgenerators of online quizzen. Veelgebruikte platforms zoals Kahoot en Genially bieden gebruiksvriendelijke tools voor dit doel.

Leerdoelen centraal
Bepaal vooraf wat je met gamification wilt bereiken. Gaat het om meer betrokkenheid, een alternatieve presentatie van de lesstof, of een specifieke vaardigheid die studenten moeten ontwikkelen? Pas de spelelementen hierop aan.

Feedback integreren
Zorg dat feedback een integraal onderdeel is van het proces. Dit kan in speelse vorm (zoals een puntensysteem) of losgekoppeld, afhankelijk van de behoeften van de studenten.

Gamification in de medische training

Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) heeft de game Underground ontwikkeld om chirurgen in opleiding te stimuleren meer gebruik te maken van simulatoren. Het project werd gestart door Henk ten Cate Hoedemaker, chirurg bij het UMCG. Hij merkte op dat collega’s vaak games op hun smartphones speelden, maar weinig tijd doorbrachten op de beschikbare simulatoren.

Met Underground worden motorische vaardigheden getraind via een speciaal ontworpen laparoscopische controller. Deze vaardigheden zijn essentieel voor chirurgen. De game biedt een toegankelijke en betaalbare oplossing: voor slechts €19,95 kunnen studenten trainen, terwijl traditionele simulatoren doorgaans tussen de €50.000 en €100.000 kosten.

De combinatie van spelplezier en serieuze training maakt Underground niet alleen interactief, maar ook een kosteneffectief hulpmiddel om chirurgische vaardigheden te verbeteren. Het succes van de game is breed erkend, met prijzen zoals twee Dutch Game Awards en een vermelding door Forbes als een ‘game that can change the world’.

Underground laat zien hoe gamificatie een innovatieve en waardevolle rol kan spelen in het medisch onderwijs.

Andere voorbeelden uit het onderwijs

1. Het beschavingsspel: Studenten bouwen een eigen samenleving op een fictief eiland. Ze leren samenwerken, presenteren en kritisch reflecteren.
2. Escape the classroom: Biologielessen worden omgezet in een ontsnappingsspel, waarbij kennis en creatief denken centraal staan. Er zijn ook DNA en erfelijkheidsvarianten.
3. MediaMasters: Een educatieve game waarin leerlingen leren over mediawijsheid. Kansen voor een AnatomieMasters?

Langetermijneffecten en onderzoek

Er is nog weinig bekend over de langetermijneffecten van gamification. Hoewel sommige onderzoeken voorzichtig positief zijn over de impact op leerprestaties, blijft de exacte meerwaarde onderwerp van studie.

Veelgestelde vragen

1. Hoe kan ik gamification toepassen zonder dat het te competitief wordt?
Focus op samenwerking in plaats van competitie. Ontwerp activiteiten waarin groepen samen een doel bereiken of waarin persoonlijke voortgang belangrijker is dan vergelijking met anderen.

2. Hoe ga ik om met de privacyrisico’s van digitale tools?
Controleer vooraf hoe een tool omgaat met persoonsgegevens. Kijk bijvoorbeeld naar de privacyverklaring van de ontwikkelaar en voorkom dat studentgegevens zonder toestemming worden gedeeld.

3. Kan gamification ook zonder digitale hulpmiddelen?
Ja, zeker. Denk aan fysieke bordspellen, rollenspellen of het gebruik van kaarten en tokens. Deze kunnen net zo effectief zijn en bieden een laagdrempelig alternatief voor digitale tools.