Midden in de nacht mailtjes krijgen van een bepaalde student. Een gepikeerde reactie krijgen als je een toets bespreekt en feedback geeft. Het zouden signalen kunnen zijn van overbelasting en een grote mate van stress. ‘In vele gevallen merk je aan mensen die overbelast zijn dat ze heel weinig aankunnen en van kleine dingen al van slag kunnen zijn,’ licht Sanne Kooiman van Stichting SCHERP toe. Haar advies is om er dan gewoon naar te vragen. ‘Ik weet dat dat vaak als heel lastig wordt ervaren’ vervolgt ze. ‘Maar als je bijvoorbeeld vraagt “Heb je het gevoel dat je te veel ballen in de lucht moet houden?” Dan krijgt zo’n student de gelegenheid om het gesprek aan te gaan. Meestal is dat niet iets waar ze zelf graag over beginnen.’

Alleen worstelen

Kooiman weet waar ze het over heeft. In 2015, ze was toen pas twintig, verloor ze haar partner aan zelfdoding. Ze wist toen nog niet veel over mentale gezondheid en dacht dat je het heel duidelijk te zien is als het slecht met iemand gaat. Toen ze zich in het onderwerp ging verdiepen, kwam ze erachter dat veel mensen in hun eentje worstelen met mentale problemen. Met vrienden en familie maakte ze vervolgens de documentaire To my loved ones over depressie en zelfdoding. In 2017 zag Stichting SCHERP het licht. Een initiatief van jonge mensen die psychische problemen bij jongeren willen voorkomen en bespreekbaar maken via documentaires, campagnes en evenementen over maatschappelijke thema’s.

Nuances

Dat het niet goed gaat met de mentale gezondheid van jongeren is bekend en komt in vele onderzoeken naar voren. Toch wil Kooiman die gedachte en cijfers enigszins nuanceren. ‘We leven natuurlijk op een andere manier dan vijftig jaar geleden’ erkent ze. ‘Jongeren zijn veel online en kunnen heel moeilijk ontsnappen aan wat anderen doen. En dat levert wellicht meer prestatiedruk op. Maar mijn bezwaar is dat in die onderzoeken vaker wordt gezegd dat veel studenten burn-out klachten ervaren. En dat hoeft niet te betekenen dat je al een burn-out hebt. Iedereen ervaart immers wel eens stress en prestatiedruk.’ Bovendien denkt ze dat de huidige generatie, ondanks de genoemde beperkingen, juist opener over het thema kan praten en het daardoor meer aan het licht komt dan voorheen. ‘Ik heb er echt vertrouwen in dat de jongeren van nu anders met dit thema omgaan. En dat we in de toekomst mentale gezondheid op een hele andere manier kunnen benaderen.’

Gesprek over suïcide

Gaat het om onderwijs, dan legt Kooiman het accent op het openen van het gesprek en het toegankelijker maken van thema’s waar we het normaal gesproken niet graag over hebben. Ook als het over suïcide gaat. ‘Als je vermoedt dat een student suïcidale gedachten heeft, zou je bijvoorbeeld kunnen vragen: “Denk je wel eens: van mij hoeft het niet meer?”’ Kooiman weet dat soms wordt gedacht dat je mensen dan juist op een idee brengt. ‘Maar in onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie is aangetoond dat dat zeker niet het geval is’ benadrukt ze. ‘Dat is dus een hele veilige vraag om te stellen. En dan krijg je òf een eerlijk antwoord. Of er valt een ongemakkelijke stilte. En dan weet je genoeg en kun je gepaste actie ondernemen.’

Bewustzijn vergroten

Een andere belangrijke taak voor het onderwijs is het geven van voorlichting. Kooiman vindt dat een kans die nu vaak blijft liggen. ‘Dat gaat vooral ook over het bewustzijn vergroten, dat jongeren zelf de signalen leren herkennen van wanneer het mis dreigt te gaan. Want als je zo jong bent dan moet je die grenzen natuurlijk nog opzoeken. Je moet misschien eerst een beetje vallen voordat je weer kan opstaan. En ik denk dat een school daar enorm bij kan helpen. Ook aan te geven wat je zou kunnen doen, zoals naar een studentenpsycholoog of een huisarts gaan.’

Congres

Op het congres geven Kooiman en haar collega en broer Tom Kooiman een interactieve presentatie over prestatiedruk met videomateriaal en prikkelende stellingen. Het publiek kan onder meer ook, op een laagdrempelige manier, een stresstest doen. ‘Dan krijgen mensen zelf ook een indruk van waar ze staan in dat opzicht. Op die manier proberen we het thema, wat vaak over de ander gaat, ook een beetje naar de mensen zelf toe te trekken.’

Geschreven door Sigrid Starremans