In het onderwijs verwijst een portfolio naar een verzameling materialen, documenten en bestanden waarmee een student zijn of haar ontwikkeling en bekwaamheid aantoont. Een portfolio-assessment beoordeelt de competentie van een student op basis van deze verzameling.
Wanneer een portfolio-assessment gecombineerd wordt met een criteriumgericht interview (CGI), krijgt de student de kans om uitleg te geven over de bewijzen en gemaakte keuzes, wat de beoordelaar kan meenemen in de uiteindelijke beoordeling.
Wat kun je toetsen met een portfolio-assessment?
Het portfolio-assessment is een effectief middel voor het beoordelen van zowel vaardigheden als complete competenties. Het draait om de combinatie van kennis, vaardigheden en houding. Het uiteindelijke doel is om te bepalen of de vaardigheden en/of competenties van de student voldoende zijn om een bepaalde beroepstaak naar behoren uit te voeren.
Welke niveaus kun je toetsen?
De Taxonomie van Bloom, die vaak wordt gebruikt voor het beoordelen van cognitieve niveaus, is hier niet van toepassing. In plaats daarvan richt het portfolio-assessment zich op vaardigheden en competenties. Om de onderliggende kennis bij het portfolio te evalueren, wordt het assessment vaak gecombineerd met een CGI.
Binnen de Piramide van Miller is het portfolio-assessment met name geschikt voor het niveau van “Laten zien” en “Doen”. Dit maakt het een waardevol instrument voor het beoordelen van de praktische handelingsbekwaamheid van de student in de beroepspraktijk.
Randvoorwaarden voor een portfolio-assessment
Het portfolio-assessment is vooral geschikt voor individuele studenten of kleine groepjes die hebben samengewerkt. Veel studenten vinden het echter moeilijk om een goed gestructureerd portfolio samen te stellen. Een basisstructuur en duidelijke aanwijzingen vooraf kunnen hierbij helpen en voorkomen dat studenten een lage beoordeling krijgen vanwege gebrekkige samenstelvaardigheden.
Het beoordelen van portfolio’s kost de beoordelaar relatief veel tijd, dus het is essentieel om hiervoor voldoende tijd in te plannen.
Aandachtspunten bij de toetsafname
Portfolios kunnen variëren in mate van voorstructurering. Het voordeel van een goed gestructureerd portfolio is dat het de student houvast biedt en de vergelijkbaarheid van de portfolio’s vergroot, wat de beoordeling vergemakkelijkt. Een nadeel is echter dat het de student minder ruimte biedt om creatief te zijn bij het samenstellen van het portfolio.
Voorafgaande instructies
Geef vooraf duidelijke instructies over hoe een portfolio moet worden samengesteld. Het moet duidelijk zijn wat het portfolio moet aantonen en op welke inhoudelijke criteria het wordt beoordeeld. Let daarbij op de volgende aspecten:
- De verwachte opbouw en indeling van het portfolio.
- De inhoudelijke criteria.
- De noodzaak voor studenten om de koppeling tussen bewijs en vaardigheid/competentie duidelijk aan te geven.
- Basiseisen voor vorm en omvang om te grote en onoverzichtelijke portfolio’s te voorkomen.
Bewijsmateriaal in het portfolio moet relevant, authentiek, valide, recent, voldoende en op het juiste niveau zijn. De combinatie van concrete bewijzen en een onderbouwing voor het gebruik ervan geeft de beoordelaar voldoende informatie om een weloverwogen beslissing te nemen.
Beoordelingsproces
Het is raadzaam dat twee examinatoren, die niet direct betrokken zijn bij de student, het portfolio-assessment afnemen om objectiviteit te waarborgen. Kalibratiesessies helpen bij het afstemmen van het gewenste prestatieniveau.
De beoordeling gebeurt aan de hand van een beoordelingsmodel met specifieke criteria. De inhoudsdeskundige beoordeelt het portfolio aan de hand van deze criteria. Een groot risico tijdens de beoordeling is dat je veel tijd kwijt bent aan slecht gestructureerde portfolio’s. Het helpt om in drie stappen te werken:
- Controleer of het portfolio voldoet aan de basiseisen voor omvang, vorm, aantrekkelijkheid en ordening.
- Beoordeel de kwaliteit van het bewijsmateriaal op variatie, relevantie, actualiteit en authenticiteit.
- Beoordeel de kwaliteit binnen het bewijs om te zien of de student het vereiste niveau bereikt.
Een eindresultaat kan worden uitgedrukt in cijfers, maar een globaler oordeel zoals ‘onvoldoende, voldoende, goed’ wordt vaak aangeraden.
Terugkoppeling aan de student
Wat koppel je terug?
Naast het eindresultaat is het wenselijk om feedback te geven op het geheel en/of per beoordelingscriterium. Geef toelichting op onderdelen waar de student laag op scoort en benoem ook expliciet de positieve punten voor een optimale leerervaring.
Hoe koppel je terug?
De terugkoppeling gebeurt met een ingevuld beoordelingsformulier. Het helpt de student als de toelichting bij de beoordelingscriteria verwijst naar specifieke voorbeelden in het portfolio. Daarnaast kan mondelinge feedback, vooral in combinatie met een CGI, zeer verhelderend zijn.
Evalueren van de toetsvorm
Wat evalueer je?
Bij het evalueren van de toetsvorm is het belangrijk om te kijken naar:
- De toepasbaarheid van de beoordelingscriteria.
- Of het beoordelingsinstrument voldoende discrimineert tussen verschillende prestatieniveaus.
- Of de uitslagen overeenkomen met het oordeel van de beoordelaars.
- Of er geen overlappende beoordelingscriteria zijn.
Hoe evalueer je?
Gebruik kalibratiesessies voor evaluatie. Deze sessies bestaan uit:
- Onafhankelijk van elkaar dezelfde portfolio’s beoordelen.
- Gezamenlijk de overeenkomsten en verschillen bespreken.
- Gezamenlijke afspraken maken over de toepassing van beoordelingscriteria en eventueel aanpassingen doorvoeren.
Veelgestelde vragen
1. Wat is een portfolio-assessment?
Een portfolio-assessment is een beoordelingsmethode waarbij de competentie van een student wordt beoordeeld aan de hand van een verzameling materialen, documenten en bestanden die de ontwikkeling en bekwaamheid van de student aantonen.
2. Waarom wordt een criteriumgericht interview vaak gecombineerd met een portfolio-assessment?
Een criteriumgericht interview (CGI) wordt gecombineerd met een portfolio-assessment om de student de kans te geven uitleg te geven over de bewijzen en gemaakte keuzes. Dit helpt de beoordelaar om een vollediger en genuanceerder oordeel te vellen.
3. Hoe kan een student het beste een portfolio samenstellen?
Een student kan het beste een portfolio samenstellen door een duidelijke structuur te volgen, relevante en recente bewijzen te kiezen, en de koppeling tussen bewijzen en de vereiste vaardigheden of competenties duidelijk aan te geven. Het volgen van vooraf gegeven instructies en basiseisen helpt ook bij het creëren van een effectief portfolio.
