Tientallen e-learnings waar verpleegkundigen en verzorgenden zich jaarlijks doorheen moeten worstelen om aan te tonen dat ze nog bekwaam zijn. Terwijl daar ook handelingen bijzitten die ze echt wel onder de knie hebben. Of nooit hoeven uit te voeren op de afdeling waar ze werken.

Inge Pool, adviseur medische vervolgopleidingen en verpleegkundige beroepsontwikkeling in het Isala ziekenhuis, verzet zich al een tijdje tegen deze verplichtingen. ‘Leren is net een stapje verder gaan dan wat je al beheerst. Maar veel van die verplichte e-learnings zijn herhaling. Dat is soms nuttig. Maar vaak ook demotiverend.’

Meer autonomie en verantwoordelijkheid

Wil je de intrinsieke motivatie van medewerkers om te leren stimuleren, dan moet je ze zelf laten bedenken wat ze willen leren en leuk vinden, meent Pool. Ze vindt dat medewerkers meer autonomie, regie en verantwoordelijkheid zouden moeten krijgen op dit vlak. ‘Verpleegkundigen zijn goed opgeleide professionals. Als ze zich niet bekwaam genoeg voelen om een bepaalde handeling uit te voeren, geven ze dat meestal zelf wel aan.’

Elkaar spiegel voorhouden

Gelukkig ziet Pool een kentering op dit vlak. ‘Zou je een groot deel van de verplichte scholingen afschaffen, dan blijft er meer tijd over voor dingen die medewerkers wél willen leren’ vervolgt ze. ‘Een van de redenen waarom verpleegkundigen uit het vak stappen is immers omdat ze te weinig mogelijkheden hebben om zich te ontwikkelen.’
Waar Pool wel voor pleit is dat medewerkers zelf elkaar af en toe een spiegel voorhouden. Dat tegen iemand die zichzelf overschat bijvoorbeeld een keer wordt gezegd: ‘Het valt mij op dat jij dit misschien niet zo goed kan.’ Pool: ‘Dat lijkt mij een betere methode dan iedereen iedere keer door dezelfde e-learning heen laten gaan.’

Digicoach

Hoe zet je medewerkers wel aan tot leren? Erg belangrijk is om aan te sluiten bij waar ze tegenaan lopen in het werk. Pool: ‘Vooral bij zaken waar ze last van hebben. Denk aan verpleegkundigen die moeite hebben met het werken met de computer.’
Of medewerkers vooruitgang willen boeken, hangt ook af van het type leeractiviteit dat je inzet, meent ze. Zo leren medewerkers vaak liever van elkaar op de werkplek dan dat ze handelingen moeten opzoeken in een e-learning of een filmpje. Zeker als het gaat om “hoe doe ik dit?”-vragen.
Pool vindt dat zorginstellingen zouden moeten bekijken hoe ze het leren op de werkplek kunnen verstevigen. ‘In Isala zijn we in dit kader gestart met een pilot met een digicoach’ vertelt ze. ‘Dat is een collega-verpleegkundige die verpleegkundigen snel en op een laagdrempelige manier om hulp kunnen vragen als ze tegen computerproblemen oplopen.’

Videoreflectie

Een andere leeractiviteit waar Pool enthousiast over is, is videoreflectie. Daarbij filmen zorgmedewerkers elkaar tijdens het uitvoeren van bepaalde handelingen. Het team kijkt de fragmenten later gezamenlijk terug en gaat na waar verbeteringen mogelijk zijn. Als voorbeeld noemt Pool zorgprofessionals die bekeken hoe ze handschoenen aan- en uittrekken en hoe de overdracht van de OK naar de IC verloopt. Pool: ‘En dan zie je dat ene medewerker deze handelingen op een handigere manier uitvoert dan de andere. Wat ik hier heel sterk aan vind, is dat medewerkers samen kritisch naar hun eigen werk kijken’ vervolgt ze. ‘Door het werk te filmen en gezamenlijk fragmenten te bekijken, ontwikkel je ook een soort buitenstaandersblik. Professionals kunnen samen tot de conclusie komen: dit moeten wij in het vervolg anders doen. Als een ander ze dat vertelt, is het maar de vraag of ze het oppikken.’

Nieuwsgierigheid opwekken

Robbert Gobbens, lector Gezondheid en Welzijn kwetsbare ouderen bij Hogeschool Inholland en de Zonnehuisgroep Amstelland, sluit zich aan bij Pool. Ook hij vindt dat zorginstellingen goed naar de praktijk moeten kijken en (beter) nagaan waar medewerkers behoefte aan hebben als het om leren gaat. ‘Medewerkers willen leren als ze ergens tegenaan lopen en voelen dat ze meer nodig hebben om goed te kunnen handelen. In de ouderenzorg gaat het bijvoorbeeld vaak om het omgaan met bepaald gedrag van mensen met dementie.’ Ook vindt hij, net als Pool, dat medewerkers elkaar vaker zouden moeten bevragen naar “het waarom” van elkaars handelen. ‘Daarvoor moet je ook een bepaalde nieuwsgierigheid naar elkaar en het eigen werk proberen op te wekken.’

Plaatsing veel studenten

Een manier om die nieuwsgierigheid aan te wakkeren en medewerkers te laten reflecteren op hun werk, is het instellen van zogenaamde Leer- en Innovatie Netwerken (LIN’s). Bij ouderenzorginstelling Zonnehuisgroep Amstelland zijn al enkele LIN’s opgezet. ‘Het principe is dat we acht studenten, verzorgenden en verpleegkundigen, op een afdeling plaatsen die twintig weken stage lopen’ licht Gobbens toe. ‘Met de plaatsing van zoveel studenten tegelijk verandert de dynamiek en de cultuur op zo’n afdeling. Studenten zijn, zeker als groep, kritisch. Ze stellen vragen over het handelen van de medewerkers. Daarmee breng je reflectie op gang. En dat kan een prikkel zijn om te willen leren.’

Meewerken aan projecten en onderzoek

Met de LIN is ook een gedeelte van het onderwijs van de studenten naar de instelling verplaatst. Niet alleen de studenten, ook de vaste medewerkers, hebben de mogelijkheid om onderwijs te volgen en casussen (uit de praktijk) in te brengen. Het doel is om praktijk, onderwijs en onderzoek met elkaar te verbinden. De bedoeling is dat studenten en ook medewerkers meewerken aan kwaliteitsprojecten en onderzoeken. Een aantal projecten is ook al gerealiseerd, zoals over medicatieveiligheid en eenzaamheid. Dit zijn echter losstaande, kortdurende projecten. Gobbens zou het liefst zien dat er onderzoekslijnen worden opgezet waarbij een centraal thema, dat belangrijk is voor het team, langdurig centraal staat. ‘Tijdens die onderzoeken wordt veel kennis  verzameld. Zeker als medewerkers daar zelf in participeren verwacht je dat ze die kennis gebruiken in de praktijk en effect zien bij de mensen waar ze het allemaal voor doen.’

Buiten de instelling

Werkplekleren is belangrijk. Desondanks pleiten Pool en Gobbens er beiden voor dat medewerkers af en toe de kans krijgen om scholing buiten de instelling te volgen of naar een congres te gaan. Gobbens: ‘Het is prikkelend om nieuwe kennis aangereikt te krijgen. Zeker als het om verzorgenden gaat, is er nog behoorlijke winst te boeken.’ Pool: ‘Als je wilt vernieuwen, dan is het ook belangrijk dat je af en toe uit je eigen bubbel stapt.’

Geschreven door: Sigrid Starremans.

Meer over opleiden & ontwikkelen in de zorg? Bekijk ons kenniscentrum voor opleiden & ontwikkelen.

Artikelen over opleiden & ontwikkelen in de zorg in jouw mailbox? Meld aan voor onze nieuwsbrief voor leerhuizen in de zorg.