Waarom motivatie telt in het volwassenonderwijs

Motivatie speelt een grote rol in leertrajecten, vooral bij volwassenen die vaak hun studie combineren met werk en gezinsleven. Pyry Laitinen, student aan de School of Business van Aalto University, deed onderzoek naar wat mensen beweegt om zich actief in te zetten voor online cursussen. Zijn thesis richtte zich op cursisten van FITech, een Fins samenwerkingsverband van technische universiteiten. Op basis van zijn bevindingen en bestaande theorieën ontstond een reeks aanbevelingen voor het ondersteunen van motivatie bij volwassen studenten.

Wat motivatie precies betekent: een theoretisch kader

Volgens de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan (1985) beweegt motivatie zich op een continuüm, van totale afwezigheid (amotivation) tot intrinsieke motivatie. Tussenin bevindt zich extrinsieke motivatie, waarbij de leeractiviteit weliswaar plaatsvindt, maar vooral als middel om iets anders te bereiken. Wat hierbij telt, is de mate waarin de actie (leren) verbonden is met een betekenisvol doel voor de student.

Wanneer iemand geen verband ziet tussen een cursus en zijn persoonlijke doelstellingen, blijft inzet vaak uit. Anderzijds kan het voldoen aan verwachtingen van anderen weliswaar aanzetten tot actie, maar zonder veel betrokkenheid. Studenten die echter inzicht hebben in hoe hun opleiding aansluit op wat zij willen bereiken, en ook de vrijheid hebben hun leerproces daarop af te stemmen, blijken zich sterker verbonden te voelen met hun studie en tonen meer doorzettingsvermogen.

Onderzoek bij FITech: de aanpak

De studie van Laitinen baseerde zich op gegevens van 330 deelnemers aan FITech-cursussen in het najaar van 2023. De gemiddelde leeftijd was 42 jaar. De analyse van de antwoorden werd gecombineerd met literatuurstudie, wat leidde tot drie concrete aanbevelingen die de motivatie van studenten kunnen versterken.

Aanbeveling 1: Help studenten hun doelen verduidelijken

Een duidelijke doelstelling verhoogt de betrokkenheid. In veel onderwijsomgevingen wordt studenten gevraagd waarom ze zich hebben ingeschreven. Vaak blijft het daar echter bij. Het doel wordt zelden opnieuw bekeken of gekoppeld aan het verdere verloop van de cursus. Laitinen merkte op dat doelen van cursisten slechts voor zo’n 60% overeenkomen met de inhoud van het cursusmateriaal. Regelmatige reflectie en herziening van persoonlijke leerdoelen zou dit gat kunnen verkleinen.

Aanbeveling 2: Geef ruimte voor keuzevrijheid

De mogelijkheid om opdrachten en leertrajecten af te stemmen op eigen interesses draagt bij aan betrokkenheid. Studenten die vooral leren om nieuwe inzichten op te doen, blijken volgens het onderzoek 42% meer kans te hebben op succesvolle afronding dan degenen die zich louter richten op loopbaanontwikkeling.

Keuzevrijheid betekent ook dat cursussen flexibel moeten zijn. Denk aan meerdere leerroutes of opdrachten waarin studenten hun eigen invalshoek kunnen kiezen. Verder bleek uit het onderzoek dat interactie met anderen – of dat nu medestudenten of docenten zijn – positief bijdraagt aan het volhouden van de studie.

Aanbeveling 3: Zorg dat studenten zich bekwaam voelen

Soms zien studenten wel het nut van een opdracht, maar voelen ze zich niet toegerust om die goed uit te voeren. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij een flipped classroom-benadering, als de werkwijze niet goed is toegelicht. Ondersteuning in de vorm van duidelijke feedback, inloopspreekuren en tussentijdse checks helpt studenten om grip te krijgen op het leerproces.

Wanneer studenten weten wat er van hen wordt verwacht en zich zeker voelen in hun capaciteiten, zijn zij meer geneigd het leertraject vol te houden.

Slotgedachte: leren stimuleren is een gedeelde verantwoordelijkheid

Motivatie komt niet vanzelf. Onderwijsinstellingen kunnen een belangrijke rol spelen door studenten te begeleiden bij het stellen van doelen, ruimte te bieden voor persoonlijke invulling en hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van vaardigheden. Door die drie elementen samen te brengen, ontstaat een leeromgeving waarin volwassen studenten zich kunnen blijven ontwikkelen.